arbeit macht frei

semitist olabilirsin, anti semitist olabilirsin, faşist olabilirsin, herhangi bir ist olabilirsin, ya da bir dine göre hayatını şekillendiriyor olabilirsin. ama sadece bir gün insan nasıl bir varlık acaba diye düşündüysen ve imkanın varsa auschwitz'e gitmelisin. çünkü orada yaşananlar en saf haliyle insanlık. adorno demiş auschwitz'den sonra şiir yazmak barbarlıktır. insanlar hala şiir yazıyor, insanlar hala birilerini seviyor, insanlar hala birbirlerini öldürebiliyor. çünkü insan hayatta kalmak için her şeyi yapıyor. dedim ya auschwitz saf hali insanlığın. sanmayın saf demek temiz demek, saf demek karışmamış demek, hiç bir şeyin hiç bir şeye karışmadığı demek. insanlık orada saf halindedir, ölümün kol gezdiği çalışma kamplarında. orada ölenler umutlarıyla korkularını karıştıramazlar, umudu yaşarlarken içlerinde en büyük yaşama arzusu vardır. orada sağ kalanlar umutlarıyla korkularını karıştırmazlar, korkuyu yaşarlarken önlerinde çıplak bir ölüm resmi vardır. orada insanlar insana ait ne varsa en temel haliyle yaşarlar. severler - fotoğraflarda görürsünüz o insanlar buram buram severler en azından yaşamayı. ağlarlar - fotoğraflarda görürsünüz o çocuklar gerçek gözyaşlarını akıtırlar gözlerinden. hastalanırlar - fotoğraflarda görürsünüz hastalığı neyse her evresini hissederler. ölürler - fotoğraflarda görürsünüz ölünmesi gerektiği gibi ve ölünmesi gerektiği için ölürler.

ve biz aradan yetmiş kusur yıl geçince tek bir bıyıklının günahı olduğunu sanarız orada yaşananların. orada yaşananlar insanlığın kendisidir. adorno doğru demiş ama eksik demiş tosunum; auschwitz'den sonra şiir yazmak barbarlıktır, öncesinde yazmak da, auschwitz'de şiir yazmak da barbarlıktır. insanlık tarihi barbarlığın tarihidir. ve bir şeye ona şiir yazacak kadar bağlanmak bu barbarlığın müessibidir.